Medezeggenschap is in Nederland een bouwsteen in de juridische vormgeving van de arbeidsmarkt en -verhoudingen. Een medezeggenschapsorgaan heeft instemmingsrecht op onder meer het contract met de arbodienstverleners. De Arbowet verplicht hen samen te werken met ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging. Bij arboprofessionals is er wel discussie over de meerwaarde hiervan.
Onder arbeidswetenschappers bestaat er consensus over de positieve werking van inspraak. Deze doorbreekt enigszins het ongelijke speelveld tussen management en medewerkers, relativeert de hiërarchie en de drang tot conformiteit. Ook draagt inspraak bij aan de kwaliteit van het werk, al is het maar door het gevoel van zelfbeschikking, zelfrespect en waardigheid bij werknemers. Ook is er veel steun voor de stelling van vakbonden dat medezeggenschap en/of een hoge organisatiegraad sociaal presteren van arbeidsorganisaties bevordert.
Nieuwe invalshoek
Twee onderzoekers van de universiteit van Trier (Duitsland) voegen een nieuwe invalshoek aan de discussie toe. Ze zien dat de research over medezeggenschap vooral gedaan is vanuit (arbeids)economische invalshoek. Ze analyseerden gegevens van het Duitse Sociaaleconomisch Panel, een groot representatief longitudinaal onderzoek onder particuliere huishoudens in Duitsland. In vijf jaargangen van de enquêtering in de periode 2001 – 2019 waren er vragen over aanwezigheid van ondernemingsraden en over politieke belangstelling. Dat laatste is een belangrijke indicator van politiek engagement. Dat houdt aantoonbaar verband met meer kennis over politiek, systematischer nadenken over politieke beslissingen, een grotere neiging om te stemmen en meer deelname aan het politieke proces op andere manieren.
De onderzoekers vergeleken werknemers in organisaties met en zonder medezeggenschap.
Uit hun analyses op de panelgegevens blijkt een grote samenhang. Werknemers zijn eerder geïnteresseerd in politiek als er een ondernemingsraad in het bedrijf aanwezig is. Maar, de positieve relatie tussen de aanwezigheid van de ondernemingsraad en de politieke interesse is er alleen bij mannelijke werknemers. De onderzoekers stellen dat traditionele rolpatronen en onevenredige verantwoordelijkheid voor het gezin het voor vrouwen moeilijker maken om politiek actief te zijn, ook als er een ondernemingsraad aanwezig is.
Conclusie
De twee schrijven: “Maatregelen die de implementatie van ondernemingsraden vergemakkelijken en hun positie versterken, kunnen niet alleen belangrijk zijn om de economische prestaties en het welzijn van werknemers te verbeteren, maar ook om democratische processen in het politieke systeem van een land te stabiliseren.”
Per saldo
Er is veel op dit onderzoek af te dingen, de causale relatie die de onderzoekers suggereren valt te bediscussiëren, Duitse ondernemingsraden zijn met hun – internationaal bezien vele -bevoegdheden niet representatief. Dat neemt niet weg dat het signaal over impact van medezeggenschap belangrijk is. Aanspreken van medezeggenschapsorganen door arboprofessionals op issues van gezond en veilig werken kan de belangen dienen waar de arboprofessionals voor zeggen te staan.
Het artikel “Political Spillovers of Workplace Democracy in Germany”
