Praktische tips voor omstanders bij ongewenste omgangsvormen
Getroffen door discriminatie, ongewenste omgangsvormen? Slachtoffers kunnen zich extra geraakt voelen door het uitblijven van reacties van omstanders. Deze overigens voelen ook nogal eens ‘handelingsverlegenheid’. Een onderzoeker zegt: “Wie iets van grensoverschrijdend gedrag zegt, stelt een norm. Maar wie niets zegt, doet dat net zo goed: daarmee zeg je dat het gedrag kennelijk normaal is.”
Het digitale blad Intermediair laat enkele onderzoekers/adviseurs aan het woord. Dat geeft – vrij uniek bij dit onderwerp – concrete punten.
Wat kunnen omstanders?
Omstanders voelen zich vaak lamgelegd. Op het moment van grensoverschrijdend gedrag raken mensen licht verbijsterd en kijken ze naar anderen. Die voelen vaak precies dezelfde remming en neiging tot conformeren. Dit wordt wel het bystandereffect genoemd, een gevolg van de aanwezigheid van anderen.
Het advies is om als omstander vooral íets te zeggen.
- Een heel betoog hoeft niet. “Een vraag als: ‘Sorry, maar wat zeg jij nou?’ is voldoende om een pleger met zijn eigen woorden te confronteren.”
- De manier van ingrijpen hoort aan te sluiten bij de context. Op de werkvloer ligt dat voor de hand. Elke omstander in een professionele setting kan zeggen: “Dit is niet de manier waarop wij op het werk met elkaar omgaan.”
- De pleger is ook aan te spreken op eigen waarden, bijvoorbeeld: “Ik ken jou als iemand die gelijkheid belangrijk vindt. Deze opmerking vind ik daar niet bij passen.”
- Een korte stilte laten vallen en iemand aankijken kan al helpen.
Later erop terugkomen
Veel organisaties kennen de opties om een klacht in te dienen of melding te maken bij leidinggevenden. Dan is aan te raden eerst te overleggen met het slachtoffer. In beginsel immers is het aan betrokkene om ‘het hogerop te zoeken’.
Een omstander kan de pleger ook zelf na de gebeurtenis nog aanspreken, zegt een expert. Bijvoorbeeld later bij de koffieautomaat, dan heeft de omstander even kunnen nadenken.
Verantwoordelijkheid leiding
Intermediair besluit met te zeggen dat de verantwoordelijkheid uiteindelijk ligt bij leidinggevenden en bestuurders. Een projectleider sociale veiligheid: “Je moet medewerkers een structuur bieden waarin het mogelijk is om iets te zeggen van grensoverschrijdend gedrag en elkaar daar regelmatig aan te herinneren. .. Ingrijpen is een taak van ons allemaal.”