Maar het lijkt alsof wetsovertreding ‘gewit’ wordt. Staatssecretaris Van Ark schreef 16 januari aan de Tweede Kamer: ze onderzoekt (1) de wettelijke mogelijkheid op alcohol en drugs te testen bij werknemers in cruciale functies in de zogeheten Brzo-bedrijven, vnl. (petro)chemische industrie; (2) een wettelijke grondslag voor andere werksituaties met een groot veiligheidsrisico. In het kader van (3) een breder beleid tegen alcohol en drugs in arbeidsorganisaties bekijkt ze de mogelijke aanscherping van artikel 11 Arbowet; dat verplicht werknemers tot zorg voor de eigen veiligheid en gezondheid en die van andere betrokkenen. Ze vindt de problematiek “urgent”, ze start dit alles, ook al geven geraadpleegde sociale partners nog geen eenduidig beeld over de aard en de omvang.
Oproep tot testen
De VVD-bewindspersoon noemde geen termijn van realiseren van voornemens. Anders dan gebruikelijk bij zulke algemene voortgangsberichten bracht het ministerie de volgende dag een nieuwsbericht. Dat leverde de staatssecretaris direct waardering van VNO-NCW en MKB-Nederland: die “zijn blij dat staatssecretaris Tamara van Ark alcohol- en drugstesten gaat toestaan in de chemie.” Deze tekst strekt wat verder dan de bewindspersoon schreef, en de werkgevers doen daar nog een schepje bovenop: “Testen op drugs- en alcoholmisbruik zijn soms nodig .. [we].. roepen bedrijven op dit in hun bedrijfsvoering in te passen.”
Lobby en actie succesvol
Begin 2018, bij de implementatie van de Europese privacy-verordening, hamerden de werkgeversorganisaties op twee problemen. In januari 2018 stelden ze: de Autoriteit Persoonsgegevens “doorkruist met haar opstelling de doelstellingen van [sociale] wetgeving en het 100.000 banenplan”. In april 2018 voegden ze daaraan toe de kwestie van alcohol- en drugstests.
Midden maart 2019 bracht de AP, zonder heldere aanleiding, een nieuwsbericht: testen op alcohol, drugs of geneesmiddelen tijdens werktijd mag alleen met een wettelijke regeling. Als nu werkgevers “.. toch dergelijke tests uitvoeren, overtreden zij de privacyregels. .. De AP kan zich goed voorstellen dat bedrijven .. een verzoek indienen bij de wetgever om de wettelijke mogelijkheden op dit gebied te onderzoeken.” Diezelfde maand zetten werkgeversorganisaties de wens tot testen op alcohol en drugs opnieuw hoog op hun wensenlijstje. In mei 2019, een jaar na het in werking treden van de AVG zetten ze door. Na een rondgang langs bedrijven meldde het NOS-journaal van 23 mei 2019 dat tests al volop gangbaar zijn. Een woordvoerder van werkgevers zei dat ze welbewust veiligheid boven privacy stellen. Die ‘wetsovertreding’ werd gevolgd door een pleidooi van VVD- kamerlid Aartsen om tests mogelijk te maken. Van Ark zet nu stappen.
Een kleine rondgang toont overigens aan dat er op de markt volop eenvoudige (ook goedkope) apparatuur is voor tests, zie bijvoorbeeld de foto. Verder blijkt er een flink aanbod wat betreft controlemodellen e.d. toepasbaar door werkgevers.
Grondrecht
De grondwet beschermt tegen verplicht testen. Van Ark benoemt dit grondrecht in haar brief alleen in een voetnoot. Het eist regeling bij wet, zoals nu bijvoorbeeld geldt voor piloten en treinmachinisten. De staatssecretaris heeft waarschijnlijk met positief resultaat verbreding afgetast bij haar partijgenoot minister Dekker (rechtsbescherming). De vakbeweging keert zich al decennia tegen testen, en is kennelijk niet overtuigd door de informatie van werkgevers over het door bedrijven ervaren punt. Ikzelf heb nooit gehoord van een door alcohol of drugs (mede) veroorzaakt ernstige situatie of zwaar ongeval bij werk. Als KoM zijn we in het algemeen voorstander van onderbouwing en breed draagvlak bij nieuwe regels. Dat lijkt voor Van Ark geen uitgangspunt. Wie heeft gegevens, informatie, ervaring, feiten? Meld het hieronder.
‘De doorgeschoten privacyregels wat betreft de zieke werknemer’
Dit is het eerste punt dat de werkgevers begin 2018 verwoordden. Ze laten zich er nu niet over horen. Van Ark meldt in haar brief: “Er is een vragenlijst opgesteld die is uitgezet onder stakeholders. Er zijn inmiddels al diverse reacties ontvangen. Een enkele respondent heeft aangegeven dat zij meer tijd nodig hebben om te reageren. Zodra alle reacties zijn ontvangen en verwerkt en besproken met stakeholders zal ik uw Kamer nader informeren.”
Ton van Oostrum
Van Ark aan Tweede Kamer, externe link https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-sociale-zaken-en-werkgelegenheid/documenten/kamerstukken/2020/01/16/kamerbrief-alcohol-en-drugstesten-op-de-werkvloer
Nieuws SZW over Van Arks actie, externe link https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-sociale-zaken-en-werkgelegenheid/nieuws/2020/01/17/alcohol–en-drugstesten-mogelijk-maken-voor-chemiebedrijven
Werkgeversorganisaties over Van Arks actie, externe link https://www.vno-ncw.nl/nieuws/toestaan-alcohol-en-drugstest-chemie-goed-begin
Voorgeschiedenis in de KoM-nieuwsbrief van 11 juni 2019
Brief VNO januari 2018, https://www.vno-ncw.nl/sites/default/files/downloadables_vno/brief18-10020_uavg.pdf
Nieuwsbericht werkgevers maart 2018, externe link https://www.vno-ncw.nl/nieuws/werkgevers-de-knel-door-privacywet